Ολοι αυτοί, που ξαφνικά, λόγω της κρίσης, βουλιάζουν στη φτώχεια και στη στέρηση, που στρέφονται στην κόλαση των ουσιών «για να ξεφύγουν», αισθάνονται ταπεινωμένοι..
- Μια ζωή ακούω πως το 18 ΑΝΩ κινδυνεύει. Συνοπτικά, πώς έχει η κατάσταση σήμερα;
- Η φτώχεια, λέτε σ' ένα σημείο, δεν είναι ντροπή εξ ορισμού. Γίνεται όμως όταν οι συνθήκες ζωής είναι εξαιρετικά υποβαθμισμένες, όταν η κοινωνία εξευτελίζει τους φτωχούς. Οταν είναι πολλοί εκείνοι που φτωχαίνουν, δεν επιμερίζεται κάπως αυτό το συναίσθημα;
- Κάποιοι επιφανείς συνάδελφοί σας αποσυνδέουν τις αυξανόμενες αυτοκτονίες από την κρίση. Εσείς τι λέτε;
: http://www.oparlapipas.com
Η συλλογική ενοχή του τύπου «μαζί τα φάγαμε» δεν είναι παρά ένα επιπλέον όπλο του συστήματος για να μας παραλύσει. Εμείς όμως δεν θα βγούμε από την κρίση εις βάρος της ψυχικής μας υγείας! * §Μέσα από τις σχέσεις με ανθρώπους που κουβαλάνε τεράστιο ψυχικό πόνο, μέσα από την προσπάθειά σου να τους βοηθήσεις, γίνεσαι καλύτερος. Εκείνοι σου δίνουν το κουράγιο για να συνεχίσεις να πορεύεσαι με το κεφάλι ψηλά»
Πόσα γνωρίζουμε για την ντροπή; Τι συνέπειες μπορεί να έχει αυτό το δυσβάσταχτο κράμα τύψεων κι ενοχών αν φτάσει να διαποτίζει μια ολόκληρη κοινωνία; Γιατί κάποιοι παραλύουν από ντροπή κι άλλοι δεν ντρέπονται καθόλου; Και πώς γίνεται ένα τέτοιο ψυχικό απόστημα, από τη μια να μας αποξενώνει κι από την άλλη να διατρανώνει την ανάγκη μας ν' ανήκουμε σε μια ομάδα; Οι απαντήσεις δίνονται στο νέο βιβλίο της Κατερίνας Μάτσα «Ταπείνωση και ντροπή - Γυναίκες τοξικομανείς» (εκδ. «Αγρα»), που, μολονότι επικεντρώνεται στο πρόβλημα της γυναικείας τοξικομανίας, αφορά τους πάντες.....
Μπολιασμένο, όπως και τα προηγούμενα, με κλινική εμπειρία δεκαετιών και σπαρμένο με ιστορίες εξαρτημένων γυναικών ενταγμένων στα θεραπευτικά προγράμματα της μονάδας 18 ΑΝΩ, το δοκίμιό της εξερευνά το συναίσθημα της ντροπής υπό το φως της σημερινής συγκυρίας, όπου στρατιές ανθρώπων βιώνουν την κρίση σαν μια τραυματική κατάσταση διαρκείας και βυθίζονται όλο και περισσότερο στο περιθώριο.
«Ολοι αυτοί», γράφει η γνωστή ψυχίατρος, «που ξαφνικά, λόγω της κρίσης, χάνουν τη δουλειά τους, το σπίτι τους, που βουλιάζουν στη φτώχεια και στη στέρηση, που δεν έχουν πρόσβαση στη δημόσιο σύστημα υγείας, που ως μετανάστες γίνονται αποδέκτες της πιο ωμής βίας από τα ναζιστικά τάγματα εφόδου, που μπαίνουν στην ουρά για το συσσίτιο της φιλανθρωπίας, που ψάχνουν στα σκουπίδια για κάτι φαγώσιμο, που στρέφονται στην κόλαση των ουσιών "για να ξεφύγουν", αισθάνονται ταπεινωμένοι, χωρίς αξιοπρέπεια και ντρέπονται γι' αυτό».
Κάπως έτσι, όμως, οπλίζεται και το χέρι της εξουσίας, «για να κρατά τους καταφρονεμένους ανήμπορους και αδρανείς». Και αυτό ακριβώς επιχειρεί ν' ανατρέψει η ίδια με τα δικά της όπλα, πεπεισμένη ώς το μεδούλι πως «η χειραφέτηση από τις ουσίες είναι εφικτή στο βαθμό που αγωνίζεται κανείς και για την κοινωνική χειραφέτηση».
Με αφορμή το «Ταπείνωση και ντροπή» έγινε κι η συνάντησή μας, στα γραφεία τού 18 ΑΝΩ στη Βουρνάζου, όπου εδρεύει το Τμήμα Διατροφικών Διαταραχών και Ιντερνετ. Οση ώρα κράτησε το ραντεβού μας, η Κατερίνα Μάτσα δέχτηκε κάμποσα τηλεφωνήματα - για δουλειά. Σ' ένα απ' αυτά την ενημερώνουν για το αίτημα ενός χρήστη να μεταφερθεί από τις φυλακές της Λάρισας στη μονάδα επανένταξης που λειτουργεί στον Ελαιώνα, και με το που κλείνει η γραμμή, σχολιάζει με απογοήτευση: «Υπάρχουν πολλά παιδιά σαν κι αυτόν, αλλά οι δικαστές εμφανίζονται αμείλικτοι! Ακόμα κι όταν ο νόμος προβλέπει ότι δεν πρέπει να διακόπτεται η θεραπεία απεξάρτησής τους, εκείνοι επιμένουν να τα στέλνουν στη φυλακή...».
Σ' ένα άλλο τηλεφώνημα γίνεται λόγος για έναν νεαρό αλκοολικό που δεν είναι σίγουρο ότι θέλει πραγματικά να μπει σε πρόγραμμα. Καταλαβαίνω πως η Μάτσα έχει ήδη έρθει σ' επαφή με την αρραβωνιαστικιά του για να το διευρευνήσει και πως τώρα μιλάει με το θεραπευτή στον οποίο ο νεαρός έχει παραπεμφθεί. Είναι φανερό πως και για τις δύο περιπτώσεις τρέφει προσωπικό ενδιαφέρον. Ετσι γίνεται πάντα; «Φυσικά. Η θεραπεία στηρίζεται στην προσωπική σχέση. Πώς αλλιώς θα πάρει το μήνυμα ο θεραπευόμενος ότι είναι αποδεκτός; Αν όμως πειστεί πως ο θεραπευτής νοιάζεται για το καλό του, αναπτύσσει μαζί του μια σχέση εμπιστοσύνης και αμοιβαιότητας».
- Μια ζωή ακούω πως το 18 ΑΝΩ κινδυνεύει. Συνοπτικά, πώς έχει η κατάσταση σήμερα;
«Σήμερα η απειλή είναι μεγαλύτερη. Διοικητικά ανήκει στο Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής, το οποίο, βάσει συμφωνιών μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ενωσης και του υπουργείου Υγείας, το 2015 θα κλείσει. Κανείς δεν μας έχει πει ώς τώρα τι θ' απογίνει η μονάδα. Μας διαβεβαιώνουν ότι δεν κινδυνεύει, αλλά, σύμφωνα με πληροφορίες από τον διευθυντή της περιφέρειας, το προσωπικό της δεν εξαιρείται από τα μέτρα περί διαθεσιμότητας - όπως άλλωστε και εκείνη στο Δαφνί. Αυτό θα έχει συνέπεια να κλείσουν διάφορα τμήματα. Ηδη δουλεύουμε στα όρια ασφαλείας. Μιλάμε για μια μονάδα με 33 δομές στην Περιφέρεια Αττικής».
- Εν τω μεταξύ οι ανάγκες έχουν θεριέψει...
«Εννοείται. Η κρίση αυξάνει γενικά τις εξαρτήσεις, δημιουργώντας και νέες - από το Διαδίκτυο, τον τζόγο, τις διατροφικές διαταραχές. Οσο δε διευρύνεται η διάδοσή τους τόσο χαμηλότερες είναι οι ηλικίες των εξαρτημένων. Αυτή την εποχή, το ναρκωτικό που θερίζει είναι η σίσα. Καταναλώνεται όχι μόνο με ηρωίνη, αλλά με ό,τι μπορείς να φανταστείς. Εδώ, υπάρχει ο κίνδυνος να πεθάνει κανείς κι αφού σταματήσει τη χρήση, καθώς τα ζωτικά του όργανα έχουν ήδη καταστραφεί. Αυτοί οι θάνατοι, όμως, δεν καταγράφονται πουθενά».
- Πρόσφατα ο Γιώργος Παπανδρέου επανήλθε στο ζήτημα της νομιμοποίησης του χασίς. Συμφωνείτε;
«Μου φάνηκε εντελώς άκαιρη η τοποθέτησή του. Σίγουρα το χασίς δεν ταυτίζεται με την ηρωίνη, αλλά σε μια εποχή που οι νέοι παίρνουν ό,τι βρουν μπροστά τους για να μη βιώνουν την κρίση με τόση οδύνη, άλλο μήνυμα θα έπρεπε να εκπέμπεται. Το μήνυμα που χρειαζόμαστε σήμερα είναι υπέρ της συλλογικότητας και της αγωνιστικότητας!».
- Πώς σχετίζεται η ντροπή με το πρόβλημα των ναρκωτικών;
«Για δύο πράγματα δεν μιλούν τα εξαρτημένα παιδιά. Για το πένθος που δεν έχουν κάνει, θέμα που διαπραγματευόταν το προηγούμενο βιβλίο μου, και για την ντροπή. Αν η ντροπή δεν γίνει αντικείμενο επεξεργασίας στη θεραπεία, μπορεί να εμποδίσει τον άνθρωπο να λειτουργήσει έτσι ώστε να πάρει ικανοποίηση από τη ζωή. Τα παγωμένα συναισθήματα στέκονται εμπόδιο στην επανένταξη στην κοινωνία, ενώ συχνά οδηγούν τους απεξαρτημένους στην υποτροπή.
Οι ρίζες της ντροπής εντοπίζονται πάντα σε κάποιον ψυχικό τραυματισμό. Η ντροπή που τυλίγει ένα παιδί δαχτυλοδεικτούμενο, επειδή είναι πια εξαρτημένο από τις ουσίες, έρχεται να προστεθεί σε προηγούμενα στρώματα ντροπής που έχουν συσσωρευτεί.
Στο βιβλίο υπάρχουν συμπυκνωμένες πολλών ετών εμπειρίες. Κι αν στέκομαι στις γυναίκες τοξικομανείς κυρίως, είναι επειδή στον ανδροκρατούμενο κόσμο μας η ντροπή βασανίζει πιο έντονα το φύλο τους. Υφίστανται πολλές διακρίσεις και αδικίες μέσα στην οικογένεια, όπως και βία από πατέρα και αδελφό...».
- Απ' ό,τι φαίνεται, πάντως, έναυσμα για τη συγγραφή του βιβλίου υπήρξε η δημόσια διαπόμπευση των οροθετικών γυναικών επί υπουργίας Λοβέρδου, την άνοιξη του '12.
«Ετσι είναι. Είχε ξεσπάσει τότε μεγάλος θόρυβος. Με το που είδαμε να δημοσιοποιούνται τα προσωπικά δεδομένα 27 οροθετικών, εκδιδόμενων και τοξικομανών γυναικών, συναντηθήκαμε όλοι οι υπεύθυνοι των θεραπευτικών προγραμμάτων και στείλαμε έγγραφο στον εισαγγελέα, ενημερώνοντάς τον ότι εμείς τις δεχόμαστε πάραυτα. Δεν εισακουστήκαμε. Κάποιες όμως τις άφησαν να έρθουν από τη φυλακή, αργότερα, κι ένα από τα κορίτσια ήρθε στο 18 ΑΝΩ για να ξεκινήσει θεραπεία. Πόσο ντρεπόταν που δεν είχε αντιταχθεί στη διαπόμπευση! Τις είχαν μαζέψει όλες στη ΓΑΔΑ, τις είχαν ξυλοφορτώσει και τις είχαν αναγκάσει να υπογράψουν ότι γνώριζαν πως ήταν φορείς του AIDS. Η ψυχική οδύνη αυτής της κοπέλας με συγκλόνισε. Θεώρησα επιτακτικό να ξαναμπεί το θέμα της ντροπής στην ημερήσια διάταξη, ως ζήτημα άμεσης προτεραιότητας».
- Η φτώχεια, λέτε σ' ένα σημείο, δεν είναι ντροπή εξ ορισμού. Γίνεται όμως όταν οι συνθήκες ζωής είναι εξαιρετικά υποβαθμισμένες, όταν η κοινωνία εξευτελίζει τους φτωχούς. Οταν είναι πολλοί εκείνοι που φτωχαίνουν, δεν επιμερίζεται κάπως αυτό το συναίσθημα;
«Επιμερίζεται εφ' όσον πολλοί μαζί αγωνίζονται ενάντια στην ντροπή που νιώθουν. Γι' αυτό επιμένω πως πρέπει να ενισχυθούν τα δίκτυα αλληλεγγύης και αυτοοργάνωσης. Η εξατομίκευση δυναμώνει την ντροπή και οδηγεί τους ανθρώπους στην παθητικότητα και την παραίτηση. Η συλλογική ενοχή του τύπου "μαζί τα φάγαμε" δεν είναι παρά ένα επιπλέον όπλο του συστήματος για να μας παραλύσει. Εμείς όμως δεν θα βγούμε από την κρίση εις βάρος της ψυχικής μας υγείας και της επιβίωσης! Τα περί εθνικής μας κατάθλιψης, δεν τα συμμερίζομαι. Πιστεύω πως πρόκειται για κατασκευή. Απλώς τα ρυάκια αντίστασης δεν έχουν ενωθεί ακόμη σ' ένα ποτάμι που θα τους παρασύρει».
- Ορισμένοι, έχοντας πάψει να καθρεφτίζονται στο βλέμμα των άλλων, δεν νιώθουν ίχνος ντροπής. Ανάμεσα στα παραδείγματα που δίνετε, συναντάμε τους διεστραμμένους, αλλά και αυτούς που πάσχουν από βαριά μελαγχολία, τους αστέγους που έχουν εγκαταλείψει εντελώς τη σωματική τους υγιεινή. Οι πολιτικοί μας ντρέπονται;
«Οι πολιτικοί μας δεν έχουν καμία ηθική συνείδηση. Μας εμπαίζουν και το ξέρουν. Είναι αναίσχυντοι και κυνικοί. Εχουν υιοθετήσει έναν ρόλο: να πειθαρχούν στις εντολές των από πάνω και να τις εκτελούν χωρίς καμιά ενοχή για την καταστροφή ενός ολόκληρου λαού. Θα 'θελα όμως να θυμίσω και τις περιπτώσεις των κομμουνιστών που υποβλήθηκαν σε φοβερά βασανιστήρια και όχι μόνο δεν ένιωθαν ντροπή απέναντι στους βασανιστές τους, αλλά αντίθετα ένιωθαν απίστευτη περιφρόνηση γι' αυτούς. Οταν ο αξιακός σου κώδικας διαφέρει, δεν ταπεινώνεσαι και αυτό σού δίνει δύναμη. Ο μεγάλος εχθρός, το ξαναλέω, είναι η εξατομίκευση. Και αυτήν καλλιεργεί η κυρίαρχη ιδεολογία».
- Σ' ένα από τα κεφάλαια του βιβλίου σας αναφέρεστε στο φαύλο κύκλο της ανατροφοδότησης μίσους και ντροπής. Αυτός ο φαύλος κύκλος δεν οδηγεί και σε φαινόμενα όπως της Χρυσής Αυγής;
«Η Χρυσή Αυγή καλλιεργεί το μίσος προς οποιονδήποτε διαφέρει από τον "κανονικό" μέσο άνθρωπο, όπως τον αντιλαμβάνεται η ίδια. Ομως το μίσος παραλύει τον άνθρωπο. Τον γεμίζει φόβο και τον κάνει να ντρέπεται για το φόβο του. Το θέμα είναι να ξεπεράσει κανείς το φόβο του, να μη μένει μόνος και να μιλάει γι'αυτό που τον φοβίζει. Ομως η κρίση σε κάνει να νιώθεις πολύ μόνος και πολύ απελπισμένος και είναι εύκολο να πεις πως φταίει ο ξένος για τη δική σου άθλια κατάσταση. Αυτό πρέπει να σπάσει».
- Κάποιοι επιφανείς συνάδελφοί σας αποσυνδέουν τις αυξανόμενες αυτοκτονίες από την κρίση. Εσείς τι λέτε;
«Το να αρνείσαι πως αυτά τα δύο δεν έχουν σχέση, αποτελεί ιδεολογική θέση με την οποία διαφωνώ. Υπάρχει πάντα ένα ποσοστό στις αυτοκτονίες που δεν οφείλεται σε ψυχική διαταραχή αλλά στις κοινωνικές συνθήκες κι έχει αποδειχτεί επιστημονικά ότι σε περιόδους κρίσης οι αυτοκτονίες πολλαπλασιάζονται. Σύμφωνα με τον Στάκλερ από το Πανεπιστήμιο του Λονδίνου, όταν αυξάνεται η ανεργία κατά 3% οι αυτοκτονίες αυξάνονται κατά 4,5%. Κάποιοι όμως συνάδελφοί μου βγαίνουν στα κυρίαρχα ΜΜΕ και καθησυχάζουν τον κόσμο ώστε να μην κινητοποιηθεί».
- Η απόσταση ανάμεσα στην ντροπή και την εξέγερση είναι μεγάλη;
«Εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Από την ιδεολογία των ανθρώπων, από το τι όραμα τους εμπνέει, από το κατά πόσο μένει ο καθένας στη γωνία του... Κοινωνική έκρηξη, πάντως, θα γίνει, δεν υπάρχει περίπτωση να μη γίνει. Το ερώτημα είναι αν η προοπτική της θα 'ναι επαναστατική ή απλώς μεσοβέζικη, απογοητεύοντας έτσι τους ανθρώπους ακόμα περισσότερο. Σε γενικές γραμμές είμαι αισιόδοξη. Τα πράγματα θ' αλλάξουν ριζικά!».
Συνταξιούχος από τον περασμένο Ιανουάριο, η Κατερίνα Μάτσα όχι μόνο δεν έχει αποκοπεί από το 18 ΑΝΩ, αλλά δουλεύει εθελοντικά και στο Κοινωνικό Ιατρείο που λειτουργεί στα Πατήσια. «Αυτές οι συλλογικότητες», λέει, «όπου καταργείται η εμπορευματοποίηση της ιατρικής πράξης, δεν έχουν ανάγκη από κομματική ομπρέλα, ασπίδα τους είναι ο κινηματικός χαρακτήρας τους. Για να προστατευτούν, χρειάζεται να διασυνδεθούν μεταξύ τους και ως κίνημα, όχι ως κόμμα, να βάλουν φραγμούς στο σύστημα. Φυσικά, εξαιρώ τα κοινωνικά ιατρεία που στήνονται με ΕΣΠΑ. Δεν μπορεί να χαρακτηρίζονται έτσι μονάδες που υλοποιούν προγράμματα για να πάρουν χρήματα. Στα κινηματικά κοινωνικά ιατρεία η προσφορά είναι δωρεάν».
Κοιτάζοντας αναδρομικά τα σαράντα χρόνια της επαγγελματικής διαδρομής της, αναγνωρίζει πως πήρε «πάρα πολλά»: «Μέσα από τις σχέσεις με ανθρώπους που κουβαλάνε τεράστιο ψυχικό πόνο, μέσα από την προσπάθειά σου να τους βοηθήσεις, γίνεσαι καλύτερος. Εκείνοι σου δίνουν το κουράγιο για να συνεχίσεις να πορεύεσαι με το κεφάλι ψηλά. Το ίδιο έχω να πω και για την πολιτική και συνδικαλιστική μου δράση.
Ως τροτσκίστρια, με εμπνέει η διαρκής επανάσταση σε όλα τα επίπεδα. Ιδιος είναι και ο αγώνας για τη ζωή, τη χειραφέτηση και την αξιοπρέπεια. Ως ψυχίατρος δίνω τη μάχη για να χειραφετηθούν οι άνθρωποι από τις ουσίες, από τα κάθε είδους δεσμά. Αλλά αυτή η χειραφέτηση είναι εφικτή στο βαθμό που αγωνίζεται κανείς και για την κοινωνική χειραφέτηση».
: http://www.oparlapipas.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου